Yenilenebilir enerji piyasası her yıl büyümeye devam ediyor. Küresel anlamda 2017’de 928 milyar dolar olan yenilenebilir enerji piyasasının 2025’te 1.5 trilyon dolara çıkacağı öngörülüyor. Güneşten sağlanan enerji ise 2035 itibarıyla toplam üretimde başı çekecek. Türkiye, kurulu güneş enerjisinde dünyada 13, Avrupa’da ise 7’nci sırada yer alıyor.
Mustafa Orhun Çetin
Güneşten dünyaya bir saniyede gelen enerji miktarı ise tam 170 bin GW. Türkiye’nin 2020’de 305 bin GWh elektrik ürettiğini düşündüğümüzde güneşin bizler için ne kadar önemli bir enerji kaynağı olduğu ortaya çıkıyor. Birleşmiş Milletlere(BM) bağlı ülkelerin birçoğu 12 Aralık 2015’te Paris Anlaşmasını imzalayarak karbon salınımını azaltmayı taahhüt etti. Yenilenebilir enerji karbon salınımını azaltmak için önemli bir etken. Bu anlaşmayı imzalayan devletler de güzel bir yarış içine girmiş oldular. İsveç hepsinden önce bir adım atarak 2040’a kadar fosil yakıtlardan arınma sözü verdi. AB, İngiltere, Japonya gibi ülkeler 2050’ye dek emisyon oranını sıfıra indirmeyi hedeflerken, Çin ise bu hedefe 2060’ta ulaşacağını açıkladı.
Küresel olarak 2019’a göre 340 TWh artarak 2 bin 805 TWh çıkan yenilenebilir enerji üretiminde Çin(732,3 TWh) liderlik koltuğunda otururken onu sırasıyla ABD(489,8 TWh), Almanya(224,1 TWh), Hindistan(134,9 TWh) ve Japonya(121,2 TWh) izledi. Türkiye ise 45,3 TWh elektriği yenilenebilir enerjiden sağladı. Yenilenebilir enerji üretiminde en fazla büyüme güneş enerjisinde görüldü. Dünyada güneş enerjisinden 724,1 TWh elektrik üretimi yapıldı. Türkiye’de 2020’de güneş enerjisi, elde edilen 10,9 TWh elektrikle 3’üncü sırada yer aldı.
TÜRKİYE YATIRIMLARINI ARTIRIYOR
Türkiye yenilenebilir enerji alanında yaptığı yatırımları artırmaya devam ediyor. Yenilenebilir enerji kapasitesi son beş yılda yüzde 50 artan Türkiye, 2019’da en fazla yenilenebilir enerji kapasitesine sahip ülkeler arasında Avrupa’da 5’inci, dünyada 15’inci oldu. Hidroelektrik santralleri söz konusu olduğunda Avrupa’nın 2’ci en büyüğü, dünyada ise 9’uncu sırada yer alıyor. Güneş enerjisinde ise dünyada 13, Avrupa’da 7’nci konumunda. 2020’de enerjide en büyük pay yüzde 32.4 ile doğalgazda olsa da yenilenebilir enerji alanında rakamlar artmaya devam ediyor. 2019’da 6 bin 901 santralde 5 bin 995 MW kurulu güce ulaşan Türkiye, 2020’de santral sayısını 7 bin 518’e, kurulu gücünü ise 6 bin 667’ye çıkartmayı başardı. TEİAŞ’ın açıkladığı Şubat 2021 Kurulu Güç raporunda ise santrallerin sayısı 7 bin 702’ye çıkarken kurulu güç 202 MW artarak 6 bin 869 oldu.
Teknolojinin gelişmesiyle güneş enerjisi üretiminde kullanılan materyallerin de maliyetleri azalmaya başladı. Eskiden 10 yıllık bir amortisman süresi olan bu materyal ve ekipmanların amortisman süreleri 5-6 yıla kadar düştü. Panellerin verimlilik ömürlerinin ortalama 25 yıl olduğu düşünüldüğünde 5-6 yıllık amortisman süresi sonrası yaklaşık 20 yıl elektrik maliyeti oluşmayacak demek oluyor. Ayrıca Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) teşvikleri sayesinde özellikle güneş alanında artan yatırımlarda güneş enerjisi santrallerinin (GES) hızla artmasını sağladı. YEKDEM, yenilenebilir enerji için yatırım yapan firmalara 10 yıl süreyle üretilen elektriğin KWh üzerinden belli tarifeler ile devlet tarafından desteklenmesi yani ürettiği elektriğin satın alınması anlamına geliyor.
7 MİLYAR DOLAR
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi’nin açıkladığı Enerji Sektör Raporu’na göre 2023’e kadar güneş enerjisi kurulu gücü 10 bin MW çıkarılması için 7 milyar dolarlık bir yatırım yapılması öngörülüyor. 2020’de Türkiye’de devreye alınan 4 bin 800 MW yenilenebilir enerji için yapılan yatırım da yaklaşık 7 milyar dolar değerinde gerçekleşti. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Güneş Zirvesi’nde yaptığı konuşmada “Geçtiğimiz yıl devreye aldığımız 4 bin 900 MW kurulu gücümüzün yüzde 98’ini yenilenebilir kaynaklar oluşturdu” diyerek enerji yatırımın neredeyse tamamının yenilenebilir enerjiye yapıldığını aktarıyor. Yenilenebilir enerjide kurulu gücümüzün 49 bin 550 megavata ulaşmasıyla toplam kurulu güç içerisinde yenilenebilir enerjinin payı yüzde 51,7 seviyesine yükselerek önemli bir eşik de geçilmiş oldu.
Türkiye güneş enerjisi yatırımına 2014’te başladığında 40 MW’lık bir kapasiteye sahipti. 2021’in şubat ayında ise bu rakam yaklaşık 171 kat artarak 6 bin 869 MW güce ulaştı. Toplam kurulu güç içerisinde yüzde 7’lik bir paya sahip olur hale geldi. Dönmez “Enerji dönüşümünü yeni dönemde ekonomik kalkınma stratejisinin bir parçası olarak görüyoruz” dedi ve 2030’a kadar güneşin enerjideki payını üç kat artırmayı hedeflediklerini aktardı ve ekledi “Türkiye, 2017-2019 arasında uygulanan enerji verimliliği uygulamalarıyla 1 milyar dolarlık tasarruf sağladı.”
Peki Türkiye’nin GES alanındaki potansiyeli ne? IEA’nın paylaştığı bilgilere göre 2024’e kadar yenilenebilir enerjideki kurulu gücünü 21 bin MW artırarak yüzde 49 büyüyebilir. Güneş enerjisi potansiyelinin yüzde 3’ünü, rüzgar enerjisi potansiyelinin ise yüzde 15’ini kullanan Türkiye, yapılan yatırımlarla buradaki payları yükseltme potansiyeline sahip.
OSB’LER ATAKTA
Organize Sanayi Bölgeleri’de atıl alanları kullanmak ve elektrik ihtiyacını karşılamak için GES kurulumları yapmaya başladı. Kayseri OSB’de bu örneklerden biri. Kurdukları 50 MW GES kurulu gücüyle şu an Türkiye’deki en büyük 2’nci GES durumundalar. İlk sırada 86 MW kurulu gücüyle Karapınar YEKA-1 GES’i bulunurken, projenin inşaası tamamen bittiğinde bin MW güce erişecek.
Güneş enerjisi üretiminde dünyanın en büyük gücü Çin. Panellerin yüzde 70’si Çin’deki fabrikalarda gerçekleştiriliyor. Dünyada 20 entegre fotovoltaik (PV) güneş paneli fabrikası var. Kalyon Güneş Teknolojileri Fabrikası’da 400 milyon dolarlık bir yatırımla Ankara kurduğu tesisle bu kategoriye giriyor. Her yıl 100 milyon dolarlık panel ithalatını engelleyeceğini aktaran Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ülkenin istihdamına katkı sağlayacağına da değinerek “1400 kişi istihdam edilecek” dedi. Alman güneş paneli üreticisi AE Solar’da Nisan 2021’de Kayseri’de açacağı fabrikada yıl sonunda 1000 MW’lık üretim kapasitesine ulaşmayı hedefliyor.
EN UCUZ ENERJİ
IEA’nın açıkladığı verilere göre güneş enerjisi tarihteki en ucuz enerji kaynağı haline geldi. 2020 Enerji Görünümü raporunda yer verilen bilgiye göre 2010’da güneş enerjisinde KWh üretiminin maliye 0,38 dolar seviyesindeyken 2020’de 0,06 dolara kadar düştü. GES yatırım maliyetleri ise 2019’a oranla yüzde 42 azalarak 0,039 dolar/KWh seviyelerine gerileyecek. Bu rakam, kömür yatırımlarından yüzde 80 daha az maliyetli hale gelmesi anlamına geliyor. Küresel elektrik üretimin yüzde 8’i rüzgar ve güneş enerjisinden temin edildiğine değinilen raporda 2030’da yüzde 30’a çıkacağı ön görülüyor.
ENERJİNİN FİNANSMANI
Enerji kanunun yapılan düzenlemeler doğrulusunda küçük ve orta ölçekli işletmelerin de lisans almadan, 1 MW ve altında elektrik üretebilmesinin önü açıldı. Bu doğrultuda bankalar da müşterileri için finansman ve yaptıkları anlaşmalarla indirimler sağlayan paketler oluşturmaya başladılar. Garanti BBVA, Bireysel Çatı GES kredisi ile müşterilerine iki yıla kadar geri ödemesiz finansman desteği verirken, anlaşmalı olduğu firmalarda indirim sağlıyor. Garanti BBVA Genel Müdür Yardımcısı Ebru Dildar Edin “2014’ten beri yenilenebilir enerjiye 5,2 milyar dolar üzerinde finansman desteği sağlayarak yatırımların ülke genelinde yayılmasını sağladık” diyor. Garanti BBVA,2021’de yenilenebilir enerji alanında 3 milyar dolar seviyesinde finansman sağlayacaklarını öngörüyor. Türkiye Finans, kurumsal, Ticari ve KOBİ bankacılığı müşterilerine bir yıla kadar geri ödemesiz ve beş yıla varan vade fırsatı sunuyor.
Fransız Kalkınma Ajansı ile 200 milyon euro’luk “Yeşil Konut Kredisi” anlaşması imzalayan VakıfBank, bu kapsamda kredi vermeye başlayacak. VakıfBank Genel Müdür Yardımcısı M. Lütfü Çelebi, kredinin kentsel yerleşim olan il ve ilçelerde A ve B enerji standardına uygun konutlar için geçerli olduğunu, yapımı süren konutlarda Enerji Kimlik Belgesi olması durumunda kampanyaya katılabileceğini aktarıyor. A enerji seviyesi konutların ekpertiz değerinin yüzde 90’ına için piyasa faiz oranlarının altında, 10 bin liradan 2,7 milyon liraya kadar 36-120 ay vade ve yüzde 1,25 faiz ile kredi imkanı veriyor. Çatı GES kurulumları için birçok banka belli bir süre ödemesiz ve vadeli bir şekilde kredi ya da finansman sağlayarak yenilenebilir enerjinin payının artması konusunda gerekli olan yatırımı yapmaya çalışıyor.
DÜNYADA YENİLENEBİLİR ENERJİ
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) araştırmasına göre sıfır emisyon hedefine 2050’ye dek ulaşılması için şu an yapılan salınımın yarısının azaltılması gerekiyor. Teknolojik olarak ise henüz bu mümkün gözükmüyor. Yine de 2020’de yenilenebilir enerji alanında ortaya çıkan veriler umut verici. Tarihte ilk defa AB, tükettiği elektriğin büyük bir çoğunluğunu yenilenebilir enerjiden elde etti. Tüketilen elektriğin yüzde 37’si fosil kaynaklardan sağlansa da, yenilenebilir enerjinin tüketimdeki payı yüzde 38 oldu. IEA verilerine göre güneş enerjisi kapasitesi 2010’dan bu güne 18 kat, rüzgar enerjisi ise dört kat artış gösterdi.
Hindistan da yenilenebilir enerji alanında yatırımlar yapmaya devam ediyor. Singapur büyüklüğünde yani 70 bin hektarlık bir alanda 30 GW güneş ve rüzgar enerjisi kapasitesine sahip olacak bir tesisin temeli atıldı. Bu tesis sayesinde yılda 50 milyon ton karbondioksit emisyonu durdurulacak ki bu rakam 90 milyon ağaç dikmeyle eş değer bir katkı sağlıyor.
Almanya’da başkent Berlin’de 2050’ye dek elektrik ihtiyacının yüzde 25’ini karşılamak için yeni yapılacak olan binalara güneş enerjisi tesisi kurulması zorunlu hale getiriliyor. 2023’te geçerli olacak bu uygulama ile atıl alan denen çatılar için adım atılıyor. SolarPower Europe’a göre AB’de çatı tipi güneş santralleri ile mevcut tüketimin 4’te biri karşılanabilme potansiyeline sahip. İspanya’da kurulan ve 1.4 milyondan fazla panele sahip olan Nunez de Balboa tesisi yılda 250 bin kişiye enerji tedarik edecek. 500 MW bir kurulu güce sahip olacak tesis şu an için Avrupa’nın da en büyük tesisi olarak göze çarpıyor. Singapur’da kurulan 122 bin panelli tesis ise Güneydoğu Asya’nın en büyük güneş enerjisi tesisi olacak. Ayrıca Yeşil Plan kapsamında ülkede 2025’e kadar elektrik ihtiyacının yüzde 2’sini karşılamak için güneş enerjisi yatırımlarının dörde katlanması hedefleniyor.
Mart 2021’de Inbusiness dergisinde yayınlanmıştır. Dergi kapsamında yayınlanan diğer içerikler için bu linki ziyaret edebilirsiniz.
