Geçen yılın ikinci yarısından itibaren adını sıkça duymaya başladığımız metaverse (dünyası) birçok bilinmeyen ile dolu. Gelecek dönemde; eğitimden sanata, finanstan perakendeye kadar birçok sektörü etkileyecek yeni evrene ilişkin merak edilen tüm soruları sizler için araştırdık.
Mustafa Orhun Çetin
Yaklaşık beş ay önce Facebook’un adını Meta olarak değiştirmesiyle birlikte adeta orada olduğunu hiç bilmediğimiz bir barajın kapakları açıldı ve tüm dünya ‘metaverse’ ile ilgili haberlere boğuldu. Başlarda –ve halihazırda- geldi-geliyor, oldu-olamaz, tartışmaları tüm şiddetiyle devam ederken ‘metaverse’ün ne olduğunu bile anlamakta zorlandık… Hala da tam olarak metaverse’ün tam olarak ne olduğu, ne işe yarayacağı, hayatımızı nasıl değiştireceği gibi soruların cevapları muallakta… Ancak cevabını bilmesek de ‘sanal arsa yatırımı’ yapmaktan da geri durmadık elbette… Gerçi bu arsaların ne olacağını bilmiyorduk ama İstanbul’un güzide semtlerinden ya da deniz kıyısı tatil cennetlerinden hayallerimizi süsleyen arsaları kapmaya çalıştık… Peki bitti mi? Metaverse sadece arsa alabileceğimiz bir sanal yatırım aracı mı? Elbette hayır… Gelin şu arsa ve yatırım heyecanını biraz kenara bırakalım ve metaverse’ün ne olduğuna, ne işe yaradığına bakalım. Üstelik konuyu Türkiye’de bu teknolojik gelişimi anlatabilecek en doğru isimlerden biriyle, Alphan Manas ile inceledik…
YENİ HAYAT BİÇİMİ
Metaverse, öte evren… Bu kavram aslında ilk olarak 1992’de Türkçeye Parazit olarak çevrilen Neal Stephenson’un Snow Crash isimli bilim kurgu romanında ortaya atılmıştı. Geleceğin dünyasını konu alan bu bilim kurgu romanı bir süredir tozlu raflar arasında dursa da orada tasvir edilen yeni evren, kripto paraların yükşelişi ile birlikte yeniden gündeme girdi. Aslında daha çok ‘arsa satışları’ ile desek yanlış olmaz. Ancak yeni evren sadece sanal arsa alım satımının yapıldığı bir yerden ibaret değil. Bütün bu kavramların birleştiği bir hayat biçimi. Tabii ki orada bir arsa alabilir ve bu arsaya bir mağaza ya da bir mahalle inşa edebilirsiniz. Bu konuda özel sektörün yanı sıra kamudan da gelen bazı haberleri duyuyoruz.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü pilot bölge olarak seçtiği Amasya’yı 3B modelleyerek tapu bilgilerini metaverse’e hazır hale getiriyor. Yeni evrende arsaya yatırım yapanların sayısına baktığımızda da aslında bu girişimin ne kadar isabetli olduğunu söylemek mümkün. Çünkü OVR isimli bir platformda 20 binden fazla parsel alarak o platforma en çok yatırım yapan ülke konumundayız. Arsalar kadar kripto varlıklara olan ilgi de yüksek. Dünya Ekonomik Forumu’nun araştırmasına göre Türkiye kripto para kullanımında 74 ülke içinde yüzde 16 ile 4’üncü sırada yer alıyor.
Tabii ki, yeni evrene perakende markaları da kayıtsız değil. Decentraland (MANA) ve Sandbox (SAND) gibi en bilinen metaverse platformlarında Nike ve Dolce Gabbana gibi markalar çoktan yerlerini aldı bile… Hatta henüz metaverse olarak tanımlamak mümkün olmasa da Roblox isimli oyunda İş Bankası da reklam vererek giriş yaptı.
KİLİT NOKTA: NFT
Yeni evrene olan yoğun talep ister istemez yeni oluşumları da beraberinde getiriyor. Girişimci, iş insanı ve fütürist Alphan Manas tarafından geçen ay kurulan Metaverse Derneği de bunlardan birisi… Türkiye’de metaverse konusunda farkındalık yaratmak amacıyla alanında uzman 25 kişinin katılımıyla kurulan dernek, blok zincir üzerinde uygulama ya da ürün üretmek isteyenlere yol göstermek ve onları yurt dışında iş yapabilecekleri kişilerle bir araya getirmeyi hedefliyor.
Manas’a göre, metaverse’te ‘NFT’ler kilit nokta… Sonuçta metaverse evrenlerde ‘yaşamamızı” sağlayacak şeyler gerçek hayattan çok da farklı değil. Öncelikle yeni evrende bizleri temsil edecek avatarlara ihtiyacımız var. Onları aynı gerçek hayattaki gibi giydirmek, aksesuarlarla donatmak ve mülk sahibi yapmak gerekiyor. İşte bunların her birine NFT deniyor. Yani değiştirilemez belirteçler. Örneğin; Roblox adlı bir oyunda Gucci’nin bir çantasına tam 4 bin 115 dolar değer biçildi. Bu çanta, gerçek hayatta ise 3 bin 400 dolar değerindeydi. Bu hesapla NFT’lerin pahalı varlıklar olduğunu söylüyor Manas. Elbette bu servetin güvenliğini sağlamak da önemli. İlerleyen dönemde telif hakları, büyük dizi ve film projeleri NFT olarak korunabilir. Manas, yine yavaş yavaş ismini duymaya başladığımız kuantum bilgisayarların da bu varlıklar karşısında çok güçlü olduğunu ve çalınmasını kolaylaştıracağını belirterek bir uyarıda bulunuyor: “Bu konuda neler yapılabileceğini de düşünmeliyiz.”
YENİ DÜNYANIN SARI SAYFALARI
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO) blok zinciri üzerinde ortaya çıkan kavramlardan biri. Alphan Manas derneğin karar mekanizmasını kuruculara sağlanacak öncelikle oybirliği ile yapılacağını, kurulan yönetim kurulunun ise kanunen zorunluluk olduğunu belirtiyor. Dernek destekçilerine altın, gümüş ve platin seviyelendirmesi ile NFT’ler verecek. Derneğe üye olanlar istedikleri komitelerde yer alabilecek ve bu komite kararlarında eşit söz hakları olacak. Dernek çıkaracağı token ile üyelerine önemli olanaklar da sunacak. Manas, özellikle ‘dernek’ adını kullanmayacaklarını, o yüzden adlarının Metaverse Union olduğunu vurguluyor. İlk etapta İngiltere, Hindistan ve B.A.E.’den katılımın olacağını ve zamanla yapının genişleyeceğini söylüyor Manas. Aslında büyük hedef dünya çapında yeni dünyanın ‘sarı sayfaları’ olmak. Amaç ise metaverse dünyasında hizmet verenler ile hizmet alacakları tanıştırmak.
25 Soruda Bütün Merak Ettikleriniz
Metaverse Aleminin Sırları
Biz dünyalıların kendine has bir evrene giriş yaptığımız kesin… Yeni kavramlar, yeni kurallarla bu evreni anlayarak nasıl bir gelecek sunduğunu ise iyi okumak gerekiyor. Blok zinciri üzerinde işlem yaparken bilinmesi gerekenlerden, varlıkların güvenliğini sağlamaya kadar pek çok soru ile karşı karşıyayız. Herkesin anlamaya ve bir kenarından içine girmeye çalıştığı bu evreni nasıl tanıyacak, nasıl öğreneceğiz? Yaptığımız küçük bir araştırma sonucunda bu sorulara birkaç meraklı dışında yanıt verebilenlerin sayısının oldukça az olduğunu gördük. Ve tüm merak edilenleri Türkiye’nin dernek olarak ilk oluşumunu gerçekleştiren ve hizmete başlayan Metaverse Derneği’ne yönlendirdik. INBUSINESS okurları için Metaverse Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Alphan Manas’a yönelttiğimiz sorularla işin ABC’sini uzman kişilerden öğrendik…
1 – EVRENİN DİJİTAL İKİZİ
Adeta metaverse tutulması yaşıyoruz. Nedir bu metaverse?
İnsanların ‘tamamen zihinsel’ olarak kendilerini hissettikleri, dijital ikizleriyle oyunlaştırılmış internetin içinde oldukları algısal evren denilebilir. Gerçek dünyanın bir kopyası ya da hayali bir evren olabilir. Oyundan eğitime, eğlenceden çalışmaya kadar her şeyin gerçekleştirilebileceği bir yer. Genişletilmiş gerçeklik (XR) ve diğer teknolojilerin (Yapay zeka, blok zincir, insan arayüz) yardımıyla yaşanabilecek deneyimler hayal gücü ile sınırlanabilir. Yani oyun yeni başlıyor…
2 – ÖNCE CÜZDAN
Metaverse’e nasıl girilir?
Metaverse’e girmek için öncelikle bir dijital cüzdan oluşturmalı. Sonra bunun güvenliğini sağlamalı ve ardından hangi platforma bağlanacağına karar verip, harekete geçmeli. Sadece kullanıcı olarak evrende yer alacaksa metaveri güvenliğini, kripto para cüzdanlarını güvenli bir şekilde bağlamayı ve kullanmayı, zaman yönetimini öğrenmesi yeterli. Ama eğer iş geliştirici rolü olacaksa metaveri güvenliği ve depolama, DAO, NFT, ve Token Ekonomisi, XR uygulamaları, 3D tasarım uygulamaları, Voxel ölçeklendirme, yapay zeka algoritmaları, AR Cloud alt yapısı kullanılmalı.
3 – ÇOKLU GERÇEKLİK GÖZLÜĞÜ
Evren ötesi için yatırım yapmamız gereken ekipmanlar nelerdir?
Sanal oyun ev uygulamaları görmek aynı zamanda deneyimlemek için bir VR (Sanal Gözlük) ya da AR/XR (Artırılmış Gerçeklik/ Çoklu Gerçeklik Gözlüğü) tercih edilebilir. Birçok oyun ve uygulamanın halihazırda desktop/laptop üzerinden erişilebilir versiyonları bulunuyor. İleri seviye basınca duyarlı VR yürüyüş bandı, akıllı gözlük, giyilebilirler. Birçok Mobil AR uygulamaları ve mobil AR bulut uygulamaları da bulunuyor. AR başlıkları da iki farklı kategoride sunmak mantıklı olacak. Bu kategoriler: Akıllı gözlükler ve karma gerçeklik gözlükleri (Hololens, Nreal, Magic Leap gibi).
4 – MACERA BAŞLADI KEYFİNİ ÇIKARIN
Diyelim ki bir metaverse evrene geçiş yaptık. Yapabileceklerimizin sınırı var mı?
Ürün geliştiren ve bunu ihraç eden firmalar, uzaktaki müşterileriyle XR teknolojileri sayesinde ürünü 3D inceleme, canlı video+AR ile fabrika, alan gezintisi, müşteriyle birebir dijital ikizleriyle görüşme ve akıllı kontratlarla ticaret yapmayı daha kolay hale getirebilir. Anlayacağınız sınır yok…
5 – ŞU NFT MESELESİ
NFT en sık duyduğumuz kavram. Metaverse için önemi nedir?
NFT konusu çok önemli. Telif haklarının korunmasından büyük sinema ve dizi projelerine kadar NFT’ler önemli birer taşıyıcı haline gelecek. Akıllı sözleşmeler şu an için yeterli güvenliğe sahip olsa da önlerindeki en büyük düşman kuantum bilgisayarlar. Onlar güçlendikçe şu anki kodlamaları çocuk oyuncağı haline gelecek. Nedir bunlar diye soracak olursak, 3D uygulamalar üzerinde geliştirilen ve sergilenen her tasarımın NFT, SNFT, iNFT’ye dönüşeceğini söyleyebiliriz. Metaverse evrenlerde el değiştirecek şeyler de aslında birer NFT.
6 – İNTERNETİN 100 KATI ŞİMDİLİK!
Yatırım fırsatı arayanlar için neler sunuyor?
İnternetin 30 yılda yarattığı fırsatların 100 çarpanı olarak düşünebilirsiniz. Birçok ekonomiste göre metaverse pazarının trilyon dolarlık bir potansiyeli bulunuyor. İşletme açılabilir. Kira geliri elde edilebilir. Büyük firmalar çoktan NFT koleksiyon satışlarına başladı bile. Arsalar da yeni sahiplerini bekliyor. Aslında açık ve net.
7 – ALAN DA ALMAYAN DA PİŞMAN OLABİLİR
Sizce arsa almak mantıklı mı?
Öncelikle buraya yatırım yapanları uyarmak lazım. Metaverse’te arsa almak bizim bildiğimiz anlamı taşımıyor. Metaverse’te arazi ve lokasyon temelli ‘meta’lar olacak. Şu anda Türkiye’de herkes bir arsa aldığını zannederken bunu hiçe saymamak lazım. Doğru bilgi ile satın aldıkları şeyin bir NFT olduğunu ve NFT’leri mint eden (üreten/basan) şirketlerin başarısına bağlı olarak değerleneceğini söylemek şart.
8 – SÜPER KAHRAMANLIK FIRSATI
Kimliğimiz ne olacak?
Hepimizi temsil eden avatarlarımız olacak. Saç rengi, göz rengi, boy, kilo gibi bazı fiziksel özellikleri kendimiz seçerek görüntümüzü şekillendireceğiz. Hatta isteyen, istediği süper kahraman kılığında bir avatar oluşturarak hayallerine kavuşabilir. Estetik ihtiyacının olmayacağı bir dünya…
9 – AVATARINIZA İYİ BAKIN
Avatarların güvenliğini sağlamalı mıyız?
Aslında avatarlarda birer NFT… Kişisel bilgileri yapay zeka algoritma ve derin öğretme ile avatara yüklenerek oluşturulmuş yapay zeka formudur. Bu tip avatarın korunması yine algoritmasında yazılı olan kurallarla olmalıdır. Sonuçta onlar kişilerin birer dijital temsilcisi. Tabii ki korumalıyız!
10 – HER ŞEYİN BAŞI GÜVENLİK
Peki veri güvenliği nasıl sağlanacak?
Akıllı sözleşmelerin, otonom sistemlerin ve yapay zeka tabanlı sistemlerin bu süreçlerde daha yoğun kullanılacağını öngörüyoruz. Metaveri güvenliği bugün siber uzmanların en çok konuştuğu gündem sorusu ve hala cevap bulabilmiş değil.
PLATFORMLAR ARASINDA BAĞ YOK
Metaverse denildiğinde ilk akla gelenler arsa alınabilen yerler. Meta’nın Horizon’u, Decentraland ve The Sandbox en popüler olanları. Türkiye’de ise OVR isimli platform bir hayli rağbet gördü. Bunların dışında popüler platfortmlar ise Axie Infinity, SuperWorld, Star Atlas, Gala. İster var olan dünyanın bir kopyası ister tamamen hayal ürünü olsun her platform kendi içinde satışlarını gerçekleştiriyor. Mesela Kadıköy Moda’dan bir parsel alındığında bir başkası başka bir platformdan aynı yeri alabilir. Ama tek platformdan satın alınan bir yeri bir başkası alınamaz. Aslında arsa olarak alınan şeyin bir NFT yani değiştirilemez belirteç olması nedeniyle o platformda artık siz satana dek sadece size ait.
11 – HAZIR OLMAK YA DA OLMAMAK
Hem internet hem donanım anlamında altyapımız buna hazır mı?
Altyapı henüz hazır değil ancak ben bu durumu yumurta tavuk paradoksuna benzetiyorum. Hangisi hangisinden geliyor tartışılabilir ama en sonunda yumurta da tavuk da yapması gerekeni yapıyor. Yani zaman için de altyapı da bu sistemler de birbirine uyum sağlamaya başlayacak. Yani İstanbul trafiğinde ne kadar hızlı gidilebilirse, var olan paylaşımlı ağlarda, örneğin, ADSL altyapılarında, internetin hızı da benzer olacak.
12 – BÜYÜK ŞİRKETLER BAŞLADI
Hazır olmak için neler yapılmalı?
Altyapı sorunlarından birisi yüksek hızlı internet erişimi bir diğeri ise VR donanımları. İletişim ile ilgili sadece telekom operatörlerinin hızına güvenmek istemeyen büyük şirketler kendi ağlarını kurmak için çalışmaya başladı bile. SpaceX Starlink, META Aquila, Google önce Loom balonu şimdi de kendi sim kartı ile internetin daha yaygınlaşması için çalışmalarına devam ediyor.
13 – YAYGINLAŞMA 2030’DA
Ne kadar zamanımız var, ne zaman yaygınlaşır?
Sanayi şirketleri metaverse’e ilk adımlarını AR gözlüklerle eğitim ve uzaktan erişim sağlayacak şekilde başlattı. Keza oyun şirketleri de birçok uygulamanın içinde. Teknolojiyi sadece tüketici olarak kullanan çoğunluk için çabuk yaygınlaşmasını beklememek lazım. Hem bu teknolojiye yatırım yapacak firmalara hem de aşılması gereken altyapı (internet, işlemci gücü vb.) teknolojilerindeki darboğazların aşılmasına bağlı. 6G internet hayatımıza girdiğinde, tahmini olarak 2025-2030 arası olacağını düşünüyoruz.
14 – VR CAFELER YOLDA
Herkes için erişilebilir olacak mı?
Ekonomik açıdan bakıldığında tabii ki belli bir kesim metaverse ulaşımda sorun yaşamayacak. Teknik olarak evet ama pratikte sorunlar elbette olacak. İnternetin ilk başında gördüğümüz internet kafeler gibi VR cafeler yaygınlaşacak, halihazırda İstanbul’daki birçok AVM’de zaten VR oyun köşeleri olduğunu görebiliyoruz. İş için VR kullanımına, oyun harici kişisel kullanımdan daha önce adapte olacağız. Ekonomik zorlukları aşmak için çeşitli ödül sistemleri veya ücretsiz donanım, ekipman temin ederek fayda sağlayan girişimler olacak.
15 – YENİ EKMEK KAPILARI AÇILIYOR
Metaverse’te hangi meslekler ortaya çıkacak?
Bildiğimiz iş yapış biçimlerinden daha kritik olan dönüşümlerin öngöremediğimiz alanlardan geleceğini düşünüyorum. Elbette tahmin skalamızda şu anda mobil ve SaaS için yazılım geliştiren çoğu mühendisin bu alana kayacağını öngörmek mümkün. Keza son kullanıcı odaklı donanım geliştiricilerinin de oldukça rağbet göreceği aşikar. Deneyim tasarımı, oyun içi ve dışı avatar ve dijital ürün tasarımı, tekstil gibi dikeylerde özellikle NFT’lerin yaygınlaşmasına ve güvenliğine bağlı olarak yine gözde iş alanları olacak. Fiziksel sınırlarla test edilmeyen sürrealist mimari tasarımlar yapabilenler için metaverse ideal bir alan olacak. Ayrıca XR, yapay zeka, blockchain uzmanlarını bir araya toplayan ajanslar ortaya çıkacak.
ÜLKELER YARIŞIYOR
Çin’in Şanghay şehri, beş yıl içinde uygulayacağı kalkınma planları içine metaverse’ü de dahil edeceğini duyurdu. Morgan Stanley’in sadece Çin’de 8 trilyon dolarlık bir Pazar beklediğini açıklaması üzerine bu durum hiç de sürpriz değil. Bir diğer Asya ülkesi Güney Kore’nin Seul şehri de ‘Metaverse Seul’ isimli bir projeyi başlatmak üzere 3,3 milyon dolarlık bütçe ayırdığını açıkladı. Projede sanal bir belediye binası, turizm yerleri ve sosyal merkezler yer alacak.
16 – MODADAN HUKUKA HER ALAN
Hangi alanlarda daha çok etkisini göreceğiz?
Moda atölyelerinden hukuk bürosuna kadar her alanı etkileyecek. Ayrıca 90’lı yıllar sonrasında nasıl ki yazılım mühendisliğinin önemi arttıysa bundan sonrada XR ve 3D tasarım mühendisliği ilgi görecek. Eğitim sisteminde kademeli olarak metaverse’e geçiş olacak. Avatarlar ya da otonom botlar ile eğitim verilebilir.
17 – SATABİLENLER ŞANSLI
Metaverse yatırımı yapan kişi o evrenlerde nasıl işler kurabilir?
Sınırsız, hayal gücüne bağlı. Ama her girişimci blok zinciri, yapay zeka, XR gibi teknolojileri teorik açıdan bilmek zorunda. Ama arsa aldılarsa satın aldıkları platform hala ayaktaysa ve geri satabiliyorlarsa şanslılar.
18 – DEĞİŞEN DÜNYAYI KONTROL
Facebook gibi teknoloji şirketleri, meta kavramını neden sahipleniyor?
Gelecek internet fırsatlarını gördüler ve bu alanda öncü olmak istiyorlar. Ayrıca dünya şekil değiştirirken kontrolü kaybetmek de istemiyorlar. Bu nedenle merkeziyetsiz yapıların odağında olan metaverse kavramını dahi sahiplenmek istiyorlar. Merkeziyetsiz yapıyı merkezileştirmeye çalışacaklar. En büyük gelir kaynakları veri iken bunu merkeziyetsiz bir organizasyona bırakmazlar değil mi?
19 – MERKEZİYETSİZLİĞİN CAZİBESİ
Merkeziyetsiz yapı gerçekten mümkün mü?
Bitcoin, 2009’dan beri aktif kullanımıyla merkeziyetsiz yapıların mümkün olduğuna dair önemli bir kanıt. Metaverse; ‘merkeziyetsizlik’ ve web 3.0 (merkezsiz internet) kavramlarına dayanıyor. Mümkün ama şu an için kısıtlı. Var olan en büyük sorun veri depolamak. Web 4.0 Simbiyotik Web’e geçiş mümkün olduğunda ve insan DNA’sında 1 eksabayt veriyi geri okuma tam başarılı olduğunda sınırsız bir merkeziyetsiz yapı daha mümkün olacak. Yine de tam merkeziyetsizlikten daha çok hibrit yapıların daha uygulanabilir olacağını da vurgulamak gerekir.
20 – YİNE VERİ VE DEPOLAMA SORUNU
Peki veriyi depolama sorunu nasıl aşılabilir?
Veri bilimi açısından çeşitli fırsatlar bulunuyor. Veri depolamak için IPFS gibi çözümler birlikte kullanılabilir.
ŞİMDİLİK VERGİ CENNETİ
Finansal sistemin işlediği her yerde vergi olacaktır. Şimdilik herhangi bir metaverse evrende vergi uygulaması görülmedi. Ancak nadirlik ve arz sıkıntısı baş göstermesi durumunda platform kullanıcılarına dağıtılacak ödül sistemi ile birleştirilmiş bir vergi sisteminin arazi fiyatlarının artmasını engelleyecek bir enstrüman olabileceği düşünülüyor.
21 – ALGORİTMOKRASİ İLE ZENGİNLİK
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar (DAO) ekonomiyi nasıl etkiler?
Kısaca yaratıcı ekonomiyi tetikler. DAO’nun gerçek hayattaki kullanımı anarşizmdir. DAO, algoritmokrasidir. Ve her şey şeffaf yönetilebilir. Metaverse zaten kendi içerisinde DAO olacağı için paylaşım ekonomi modelini zenginleştirecektir.
22 – BÜYÜK ŞİRKETLERİN YARIŞI
Hangi şirketler metaverse üzerine çalışıyor?
Temel teknolojiler kısmında Nvidia, Intel Oyun ve İçerik tarafında Sony, Apple, Google ve daha birçok oyun şirketi ile donanım geliştiren şirketler, kripto para borsaları, Accenture ve Deloitte gibi danışmanlık firmaları sayılmaya başlayabilir. Ayrıca Meta, Microsoft ve Mana gibi firmalar ve blok zinciri üzerine kurulu uygulamalar bu alanda çalışıyor.
23 – TÜRKİYE’DE YAZILIMCI ARANIYOR
Türkiye’de metaverse alanında çalışan şirketler var mı?
Türkiye’de şimdilik donanım tarafında çalışan şirket daha fazla. Özellikle de VR tarafında. Yazılım alanında henüz öne çıkan şirket çok fazla değil. Ancak önümüzdeki dönemde burada da hareketlilik bekleniyor.
24 – DERSİMİZ METAVERSE
Bugüne dek yapılan akademik çalışmalar var mı?
Metaverse alanında birçok teknolojinin çalışılması gerekiyor. Üniversitelerde yapılacak araştırmalarla bu konunun sadece teknolojik kısmı değil; sosyal, hukuki ve tıbbi alanları gibi birçok alanı çalışılabilir. Bazı üniversitelerde bu konularda çalışmalar başladı. Örneğin Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’ndeki Metaverse Lab kuruldu. Metaverse Araştırma Grubu da aktif çalışıyor. Dünyanın bu konudaki ilk akademik dergisi de, Metaverse Derneği’nden Dr. Enis Karaarslan’ın baş editörlüğünde 2021’den beri yayında.
25 – META GÖÇ OLMASIN
Üniversiteler bu alana nasıl katkı sağlayabilir? Eğitim konusunda günceli yakalayacak yeni bölümler ve yeni yaklaşımların fark yaratması mümkün. Fiziksel ortamlar gün geçtikçe sanal ortamlara ve metaverse ortamına dönüşebilecek. Blok zinciri, yapay zeka, 3D, genişletilmiş gerçeklik, yazılım mühendisliği, veri mühendisliği, yaratıcı ekonomi vb. fakültelerin açılması, eğitim ortamının zamanla fiziki ortamdan uzaklaşıp metaverse’e kayacağını öngörüp müfredat çalışmalarına başlaması, gelecek açısından katkı sağlayabilir. Üniversiteler kendilerini metaverse’e uyarlamakta gecikirse yüzbinlerce öğrenciyi Avrupa’ya kaptıracaktır.
Mart 2022’de Inbusiness dergisinde yayınlanmıştır. Dergi kapsamında yayınlanan diğer içerikler için bu linki ziyaret edebilirsiniz.
